Federacja Polskich Banków Żywności z niepokojem przyjęła decyzję Ministerstwa Finansów z dnia 12 marca br. o nieprzedłużaniu okresowego obniżenia stawki VAT na podstawowe produkty spożywcze. Oznacza to, że przejściowa stawka VAT 0% przestanie obowiązywać od 1 kwietnia br. i zastąpi ją stawka 5%. W opinii Federacji Polskich Banków Żywności skokowy wzrost cen żywności od przyszłego miesiąca uderzy przede wszystkim w osoby najbardziej potrzebujące opieki i ochrony państwa. W związku z tym apelujemy o podjęcie działań osłonowych, skierowanych do osób najuboższych, podniesienia progów dochodowych uprawniających do uzyskania pomocy żywnościowej oraz wzmocnienia trzeciego sektora, świadczącego pomoc żywnościową. 

W okresie gwałtownych wzrostów inflacji zerową stawką objęto podstawowe produkty spożywcze: owoce, warzywa, mięso, nabiał i produkty ze zbóż, a więc artykuły, które znajdują się w każdym koszyku zakupowym. Spowolnienie inflacji i tempa wzrostu cen żywności nie oznacza, że produkty spożywcze tanieją w sklepach, a wskaźniki “rok do roku” porównują obecną sytuacją z tą, której doświadczaliśmy na początku 2023 roku. W opinii Federacji Polskich Banków Żywności na koszty żywności należy spojrzeć w szerszej perspektywie. Faktem jest, że w ciągu ostatnich ponad dwóch lat koszty życia i zakupu żywności dynamicznie wzrosły, co odczuli wszyscy w Polsce. W 2022 roku, według danych GUS, aż o 2,6% spadł miesięczny dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwach domowych. Polacy mają mniej pieniędzy i już ponad 26% swojego miesięcznego budżetu przeznaczają na żywność i napoje bezalkoholowe. W obliczu kolejnego, nieuchronnego skoku cen żywności jej zakup będzie pochłaniał jeszcze więcej naszych środków. A są w Polsce ludzie, których na żywność nie stać już teraz. 

W październiku 2023 roku Federacja Polskich Banków Żywności opublikowała raport “Niedożywienie i głód w Polsce”. Przeprowadziliśmy rozmowy z osobami, które korzystają z bezpłatnej żywności otrzymywanej od organizacji charytatywnych i spytaliśmy o ich sytuację. Osiem na dziesięć badanych osób przyznało, że w ciągu ostatniego roku zdarzyło im się odczuwać głód, a 76% podkreśliło, że w tym okresie ich sytuacja ekonomiczna pogorszyła się. Przez inflację sześć na dziesięć z nich musiało pożyczyć pieniądze, żeby samodzielnie kupić jedzenie. Tylko co czwarta osoba mogła sobie codziennie pozwolić na zjedzenie ciepłego posiłku do syta. 

Według danych Poverty Watch 2023 w 2022 r. ok. 1,8 mln Polaków żyło w skrajnym ubóstwie, w tym 396 tys. dzieci i 287 tys. seniorów. Jak podawał GUS w informacji dotyczącej ubóstwa w Polsce “W 2022 roku zasięgi ubóstwa ekonomicznego w gospodarstwach domowych ogółem w Polsce pozostały na podobnym poziomie jak w 2021 r., choć przeciętna sytuacja materialna gospodarstw domowych realnie pogorszyła się, m.in. z powodu wysokiej inflacji”. Pięcioprocentowa podwyżka cen żywności sprawi, że wiele z nich będzie musiało zrezygnować z części kupowanej żywności. 

Państwo oferuje kilka rodzajów wsparcia żywnościowego: zasiłek celowy na zakup jedzenia, paczki z produktami spożywczymi lub gotowe posiłki. Duża część dostępnej w ten sposób żywności pochodzi z zakończonego już unijnego „Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa” oraz rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu na lata 2019–2023”. Żeby skorzystać z publicznej pomocy trzeba spełnić kryteria dochodowe, czyli mieć dochód nie wyższy niż określony w przepisach. Te kwoty są waloryzowane, ale ich zmiany nie nadążają za wskaźnikiem inflacji. Ponadto różne dochody kwalifikują do różnych rodzajów świadczeń, co jest przeszkodą biurokratyczną dla osób ubiegających się o pomoc. 

Federacja Polskich Banków Żywności, wykazując zrozumienie dla zawiłości decyzji makroekonomicznych, apeluje o podjęcie działań, mających na uwadze troskę o sytuację osób potrzebujących w Polsce. Te działania mogą przyjąć formę działań osłonowych, skierowanych do osób najuboższych, podniesienia progów dochodowych uprawniających do uzyskania pomocy żywnościowej oraz wzmocnienia trzeciego sektora, świadczącego pomoc żywnościową, poprzez nowelizację np. Ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. 

“Obowiązek solidarności z innymi” jest zwrotem wpisanym w preambułę polskiej konstytucji i cechą, która jest ważna dla wielu osób w Polsce. Decyzje, które zapadają na najwyższych szczeblach władzy, muszą brać pod uwagę dobrostan wszystkich obywateli Polski, a nie tylko tych, których głos da się usłyszeć. Osoby ubogie, potrzebujące i w kryzysie często nie mają siły, aby głośno wyrażać swój sprzeciw. Bardziej od polityki zajmują ich codzienne troski i dylematy dotyczące zakupu żywności, leków bądź opłacenia rachunków. Federacja Polskich Banków Żywności chciała zabrać głos w ich imieniu i zaapelować o solidarną politykę socjalną.