Polski | Tags |

Materiały do pobrania – odkrywaj, baw się i ucz z Ekomisją!

Chcesz wprowadzić więcej świadomości o niemarnowaniu żywności do codziennych zabaw? A może szukasz atrakcyjnych i angażujących materiałów dla dzieci? Właśnie po to powstała nasza baza darmowych zasobów edukacyjnych!

Znajdziesz tu gotowe karty pracy, kreatywne zabawy, łamigłówki, kolorowanki i zadania, które pomagają najmłodszym zrozumieć świat niemarnowania żywności.

Wszystko przygotowane tak, aby:

pobudzać ciekawość,
rozwijać wyobraźnię,
wzmacniać proekologiczne postawy,
wspierać dzieci i rodziców.

Pobierz i korzystaj!

Pobierz materiały, korzystając z formularza poniżej.

Co dla Ciebie przygotowaliśmy?

Kreatywne wycinanki

Pobudzają twórcze myślenie i uczą, że z prostych materiałów mogą powstać niezwykłe rzeczy.

Wykreślanki i zagadki

Idealne na krótką przerwę lub rozgrzewkę umysłową.

Sudoku obrazkowe – poziom łatwy i średni

Logiczne zadania, które rozwijają spostrzegawczość i koncentrację.

Partnerem projektu jest firma Lidl Polska.

371 ton żywności w Świątecznej Zbiórce Żywności

Banki Żywności zebrały ponad 371 ton żywności w 29. Świątecznej Zbiórce Żywności!

Pomoc trafi organizacji i instytucji społecznych: jadłodajni, świetlic środowiskowych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ośrodków wychowawczych, hospicjów, ośrodków wsparcia dla kobiet samotnie wychowujących dzieci, domów dziecka oraz innych instytucji zajmujących się pomocą osobom potrzebującym. Ze wsparcia żywnościowego Banków Żywności korzystają rodziny wielodzietne, osoby bezrobotne, bezdomne, niepełnosprawne, wychodzące z nałogów i wiele innych, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej. Banki Żywności wspierają żywnością zarówno seniorów i dorosłych, jak i dzieci.

Akcja pomocowa nie zakończyła się na zbiórce w sklepach. Drugą metodą wsparcia Świątecznej Zbiórki Żywności jest odwiedzenie charytatywnego sklepu online: www.zbiorkazywnosci.pl, w którym można przekazać darowiznę finansową, a za zebrane w ten sposób pieniądze Banki Żywności kupią żywność zgodnie z lokalnymi potrzebami dla osób w trudnej sytuacji życiowej. Zbiórka online potrwa aż do 31 grudnia br.

29. Świąteczna Zbiórka Żywności – pomóż potrzebującym 28-29 listopada

W najbliższy weekend 28-29 listopada 2025 roku Banki Żywności w całej Polsce zapraszają do udziału w corocznej Świątecznej Zbiórce Żywności. W tegorocznej akcji, która odbędzie się w ponad 2 000 sklepów na terenie całego kraju, każdy będzie mógł wesprzeć rodziny oraz osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej.

Świąteczna Zbiórka Żywności to wyjątkowa okazja, by podzielić się dobrem przed zbliżającymi się świętami Bożego Narodzenia. Wydarzenie stało się już tradycją, mobilizując tysiące wolontariuszy oraz darczyńców do działania na rzecz najbardziej potrzebujących. Zebrana żywność trafi do świetlic środowiskowych, ośrodków wsparcia i organizacji charytatywnych, które pomagają na co dzień tysiącom osób w całym kraju.

Wolontariusze Banków Żywności będą w tych dniach prosić klientów sklepów o przekazywanie trwałych produktów spożywczych, takich jak cukier, olej, konserwy, przetwory owocowe i warzywne, bakalie czy słodycze. Każdy, kto odwiedzi sklepy biorące udział w zbiórce, będzie mógł zostawić zakupione produkty w specjalnie oznaczonych koszach zbiórkowych.

– Wobec rosnących wyzwań gospodarczych i społecznych potrzeby osób ubogich i zagrożonych niedożywieniem stają się coraz bardziej pilne – podkreśla Beata Ciepła, Prezes Zarządu Federacji Polskich Banków Żywności. – Dzięki hojności darczyńców i zaangażowaniu wolontariuszy możemy wspólnie zmienić codzienność wielu osób na lepsze. Zachęcamy do wybrania się na zakupy w dniach 28-29 listopada i przekazania choćby drobnego wsparcia. Każdy gest ma znaczenie i przyczynia się do radosnych, spokojnych świąt dla osób, które borykają się z niedostatkiem.

Pomóc można także online – do 31 grudnia na stronie zbiorkazywnosci.pl dostępne są „wirtualne koszyki”, z których dochód zostanie przeznaczony na zakup i dystrybucję jedzenia dla potrzebujących.

Donacje? Mikro. Pomoc? Wielka. Banki Żywności ponownie łączą siły z Fundacją Donateo i siecią Auchan

Banki Żywności wraz z siecią Auchan oraz Fundacją Donateo po raz kolejny prowadzą zbiórkę mikrodonacji na rzecz osób potrzebujących. Akcję można wesprzeć od 6 listopada do 7 grudnia 2025 roku we wszystkich sklepach sieci Auchan w Polsce.

Podczas płatności bezgotówkowej w sklepach Auchan klient może wybrać opcję przekazania 2 zł mikrodatku na rzecz Banków Żywności. Wystarczy zaakceptować propozycję wsparcia, która pojawia się na ekranie terminala płatniczego i ponownie przyłożyć kartę. Każdy mikrodatek trafi na działania Federacji Polskich Banków Żywności.

– Banki Żywności pomagają przez cały rok, ale w okresach przedświątecznych potrzeby naszych podopiecznych są szczególnie duże. Dlatego z serca dziękujemy każdej osobie, która dołoży nawet najmniejszy mikrodatek oraz pracownikom Auchan zaangażowanym w zbiórkę – mówi Beata Ciepła, Prezes Zarządu Federacji Polskich Banków Żywności.

Rosnące koszty życia oraz cen podstawowych produktów spożywczych sprawiają, że coraz więcej rodzin w Polsce ma trudność z zapewnieniem sobie i swoim dzieciom codziennego, pełnowartościowego posiłku. Banki Żywności obserwują rosnące zapotrzebowanie na pomoc zarówno w dużych miastach, jak i mniejszych miejscowościach. Każdy mikrodatek przekazany przez klientów sieci Auchan przyczynia się do realnej poprawy sytuacji osób najbardziej dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

– W Auchan wierzymy, że nawet najmniejszy gest może mieć ogromne znaczenie. Dzięki mikrodonacjom każdy klient może w prosty sposób stać się częścią dobra, które realnie zmienia życie osób potrzebujących. Od lat współpracujemy z Bankami Żywności, bo wspólne działania pozwalają nam skuteczniej wspierać tych, którzy najbardziej tego potrzebują – mówi Magdalena Bobko, dyrektor CSR Auchan Polska.

W Polsce około 2 mln osób żyje poniżej poziomu skrajnego ubóstwa. W 2024 roku Banki Żywności przekazały ponad 45 000 ton żywności do ponad 3 000 organizacji i instytucji społecznych, pomagając około 1 mln osób w całym kraju.

Współpraca Banków Żywności i sieci Auchan trwa już ponad dekadę. Auchan nie tylko przekazuje produkty spożywcze do Banków Żywności, ale także wspiera zbiórki żywności i inicjatywy edukacyjne. Fundacja Donateo natomiast dostarcza technologię umożliwiającą szybkie, bezpieczne i transparentne przekazywanie mikrodonacji.

Mniejsze organizacje pożytku publicznego bez obowiązku badania sprawozdań finansowych – jest projekt rozporządzenia

Ministerstwo Finansów i Gospodarki opublikowało projekt rozporządzenia, który zwalnia mniejsze organizacje pożytku publicznego (OPP) z obowiązku badania sprawozdań finansowych. Zmiana ma uprościć działalność tysięcy organizacji pozarządowych i ograniczyć ich koszty administracyjne.

Dotychczas obowiązek ten dotyczył OPP, które w roku obrotowym otrzymały co najmniej 100 000 zł dotacji na realizację zadań publicznych oraz osiągnęły przychody w wysokości co najmniej 3 mln zł. Projekt przewiduje uchylenie rozporządzenia z 2018 roku, które nakładało ten obowiązek.

W przyszłości badaniu będą podlegały jedynie te organizacje, które spełnią przynajmniej dwa z trzech warunków

średnioroczne zatrudnienie wynosi co najmniej 50 osób,
suma aktywów na koniec roku to co najmniej 3 125 000 euro,
przychody netto ze sprzedaży to co najmniej 6 250 000 euro.

W sprawie całkowitego zniesienia obowiązku badania sprawozdań finansowych dla mniejszych OPP Federacja Polskich Banków Żywności wielokrotnie ponosiła brak zasadności, celowości i słuszności dotychczasowych rozwiązań. Banki Żywności wskazywały, że obowiązek ten oznaczał dla wielu NGO wydatek średnio 15 000 zł, co stanowiło nadmierne obciążenie finansowe dla podmiotów działających non-profit. Nowe przepisy mają przynieść mniej biurokracji, uproszczenie procedur i redukcję kosztów, dzięki czemu organizacje będą mogły przeznaczyć więcej środków na swoją działalność statutową.

Dla Banków Żywności ta zmiana ma szczególne znaczenie – każdy zaoszczędzony zasób może zostać wykorzystany w walce z marnowaniem żywności i w pomocy osobom potrzebującym.

Projekt rozporządzenia trafił do konsultacji publicznych.

System Coca-Cola i Glovo łączą siły, by pomóc potrzebującym w ramach akcji „czas wezwać posiłki”

System Coca-Cola i Glovo ruszyły ze wspólną akcją „Czas wezwać posiłki”, której celem jest wsparcie najbardziej potrzebujących osób. Dzięki niej, firmy przygotują i dostarczą paczki żywnościowe dla beneficjentów Banków Żywności. Akcja potrwa do 30 listopada 2025 roku i będzie realizowana wyłącznie za pośrednictwem aplikacji Glovo.

W ramach inicjatywy system Coca-Cola i Glovo przekażą ekwiwalent odpowiadający wartości jednego posiłku za każdy zakupiony w aplikacji Glovo produkt marki Coca-Cola, Fanta, Sprite lub Cappy. Zebrane środki zostaną przeznaczone na przygotowanie paczek żywnościowych dla osób objętych pomocą, za pośrednictwem Federacji Polskich Banków Żywności.

– Dzięki współpracy z Glovo i Federacją Polskich Banków Żywności możemy wspólnie sprawić, by posiłki trafiły tam, gdzie są najbardziej potrzebne. To wyjątkowa inicjatywa, dzięki której każdy zakup napoju staje się gestem solidarności i realnego wsparcia – mówi Katarzyna Borucka, dyrektorka ds. korporacyjnych i zrównoważonego rozwoju Coca-Cola HBC Polska i Kraje Bałtyckie.

Wspólnie przeciwko marnowaniu i niedoborowi żywności

Celem akcji „Czas wezwać posiłki” jest nie tylko wsparcie osób w trudnej sytuacji, ale także zwrócenie uwagi na problem niedożywienia i marnowania żywności. Partnerem społecznym jest Federacja Polskich Banków Żywności, zrzeszająca 31 lokalnych banków działających na terenie całego kraju. Posiłki trafią m.in. do rodzin wielodzietnych, osób w kryzysie bezdomności, bezrobotnych, z niepełnosprawnościami, seniorów oraz dzieci.

– System Coca-Cola jest naszym strategicznym partnerem od lat, a wspólna akcja z Glovo pokazuje, jak współpraca firm i konsumentów może przyczyniać się do poprawy sytuacji osób potrzebujących. Dzięki akcji „Czas wezwać posiłki” możemy dotrzeć z pomocą do tysięcy rodzin i seniorów w całej Polsce, co jest szczególnie ważne w okresie przedświątecznym – mówi Beata Ciepła, Prezes Zarządu Federacji Polskich Banków Żywności.

Jak dołączyć do akcji?

Każdy użytkownik aplikacji Glovo, który w okresie od 3 do 30 listopada 2025 roku złoży zamówienie zawierające napój marki Coca-Cola, Fanta, Sprite lub Cappy, automatycznie przyczyni się do przekazania ekwiwalentu jednego posiłku dla osoby potrzebującej.

Aby wziąć udział w akcji należy:

Zalogować się do aplikacji Glovo (można ją pobrać w sklepie App Store lub Google Play).
Dodać do koszyka dowolny napój marki Coca-Cola, Fanta, Sprite lub Cappy.
Złożyć i opłacić zamówienie w dowolnej restauracji lub sklepie partnerskim.

– Jesteśmy dumni, że możemy uczestniczyć w tej inicjatywie razem z systemem Coca-Cola i Federacją Polskich Banków Żywności. Każde zamówienie złożone w naszej aplikacji przyczynia się do wsparcia osób potrzebujących, które zyskują realną pomoc – mówi Alicja Wirkowska, Brand Ads Lead w Glovo.

Na początku grudnia, planowana jest kolejna wspólna inicjatywa partnerów – pakowanie paczek z jedzeniem dla potrzebujących, co będzie symbolicznym podsumowaniem efektów całej akcji.

Wspólna inicjatywa systemu Coca-Cola, Glovo i Federacji Polskich Banków Żywności pokazuje, że realna pomoc może zaczynać się od codziennych decyzji. Dzięki współpracy firm, organizacji społecznych i konsumentów drobne gesty zamieniają się w konkretne wsparcie – tysiące posiłków, które trafią do osób w trudnej sytuacji.

Akcja będzie realizowana w zaplanowanym okresie lub do momentu wyczerpania dostępnych środków.

Więcej o akcji: https://www.coca-cola.com/pl/pl/social/coca-cola-glovo

Dwóch na trzech Polaków przyznaje się do marnowania jedzenia – raport Banków Żywności

Już 63% Polaków potwierdza, że zdarza im się marnować żywność. Jedzenie, które każdego roku marnuje się w Polsce mogłoby wyżywić średniej wielkości miasto przez cały rok. Najczęściej do kosza trafia pieczywo (55%), owoce (46%) i warzywa (44%). Głównym powodem jest przekroczenie terminu przydatności do spożycia, wskazywane przez 57% badanych – wynika z najnowszego raportu Banków Żywności “Nie Marnuj Jedzenia”, którego partnerem jest Lidl Polska.

POBIERZ RAPORT

W porównaniu z rokiem 2024 zwiększył się odsetek osób przyznających się do wyrzucania jedzenia i to aż o 18 punktów procentowych! Rok temu wyrzucanie jedzenia deklarowało 45% osób, dziś to już 63%. Jednocześnie rośnie grupa konsumentów, którzy twierdzą, że nie marnują wcale – w 2025 roku takie deklaracje składa już 34% badanych. Również dwóch na trzech respondentów zauważa, że ilość wyrzucanego jedzenia w ich domach spadła w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy.

Raport pokazuje, że Polacy są coraz bardziej świadomi, ale nadal wyrzucamy ogromne ilości jedzenia. Każdy bochenek chleba czy kilogram owoców, które trafiają do kosza, to zmarnowana praca rolnika, energia, woda i transport. Dlatego tak ważne jest, abyśmy wspólnie – konsumenci, handel i instytucje – szukali rozwiązań, które realnie zatrzymają marnowanie żywności – mówi Beata Ciepła, Prezes Federacji Polskich Banków Żywności.

Badanie pokazuje także różnice w podejściu do jedzenia w zależności od wieku i miejsca zamieszkania. Najczęściej marnują młodzi w wieku 18-34 lata – aż 3/4 z nich przyznaje, że wyrzuca żywność regularnie. Na drugim biegunie znajdują się seniorzy – w grupie 65-74 lata mniej niż 30% badanych deklaruje, że zdarza im się wyrzucać produkty. Mieszkańcy największych miast częściej niż osoby z mniejszych miejscowości ulegają zakupowym pokusom i promocjom, co zwiększa ryzyko strat.

Optymistycznym zjawiskiem jest fakt, że Polacy coraz uważniej podejmują decyzje przy sklepowych półkach. Trzy czwarte konsumentów zawsze lub często sprawdza daty ważności, a ponad połowa deklaruje, że czyta skład produktów. Dla 71% badanych to właśnie skład ma realny wpływ na wybór artykułu spożywczego. Wciąż jednak problemem pozostaje nieumiejętne przechowywanie jedzenia oraz kupowanie zbyt dużych ilości przez konsumentów, często zachęcanych promocjami wielopakowymi.

Jako Lidl Polska jesteśmy świadomi, że przedsiębiorstwa mają szczególny obowiązek, aby walczyć z marnowaniem żywności. Problem ten traktujemy priorytetowo, dlatego wdrażamy odpowiedzialne rozwiązania na każdym etapie naszej pracy. Staranność zaczyna się u źródła – optymalizujemy zamówienia, przeceniamy produkty z krótkim terminem ważności i prowadzimy intensywne działania edukacyjne dla klientów. Wierzymy, że wspólne działanie konsumentów i firm to klucz do osiągnięcia trwałej zmiany – mówi Aleksandra Robaszkiewicz, Dyrektorka ds. Corporate Affairs i CSR w Lidl Polska.

Sama edukacja konsumentów nie wystarczy, aby znacząco ograniczyć skalę problemu. Potrzebne są rozwiązania systemowe – ułatwiona redystrybucja żywności, przejrzyste regulacje prawne sprzyjające dzieleniu się jedzeniem oraz lepszy monitoring i raportowanie strat. Globalny miliard ton zmarnowanej żywności rocznie, europejskie 72 kilogramy na osobę i polskie 5 milionów ton to nie tylko liczby – to sygnały ostrzegawcze, że przyszłość wymaga połączenia działań instytucji, biznesu i konsumentów.

Na Dzikim Zachodzie jedzenia się nie marnuje. Biedronka i Banki Żywności ruszają z kampanią „Dobra Torba”

Gdzieś pomiędzy półkami Biedronki, tam, gdzie klienci codziennie ruszają na szlak po zakupy, znów pojawia się sprawdzony sprzymierzeniec: Dobra Torba. W siodle tej akcji siedzą Biedronka i Federacja Polskich Banków Żywności, a ich cel jest jasny jak zachodzące słońce nad prerią: ocalić jedzenie przed zmarnowaniem i pomóc tym, którzy najbardziej tego potrzebują.

Kupując papierową Dobrą Torbę, każdy kowboj i każda kowbojka mogą zrobić coś dobrego – część przychodów ze sprzedaży trafia prosto do Banków Żywności. To wsparcie pozwala napełnić wiele pustych talerzy.

Na tym dzikim szlaku nie brakuje zasad, które warto znać. Tutaj pomarszczone jabłko, scukrzona morela czy brązowy banan nie są wrogami – to doświadczeni wędrowcy, wciąż pełni wartości. A kto umie przechowywać jedzenie, ten wie, że oliwa z oliwek, sos sojowy czy zamrożone pieczywo mogą służyć dłużej, niż się wydaje. Kampania „Dobra Torba” przypomina, że to właśnie w kuchni wygrywamy najważniejsze pojedynki – z marnowaniem. Dla żądnych przygód i wiedzy dodatkowe treści edukacyjne są dostępne poza zasięgiem wzroku najbystrzejszych sokołów, w tajemniczej przestrzeni zwanej Internetem: https://www.biedronka.pl/pl/dobratorba

– Nie trzeba być szeryfem, żeby zrobić coś dobrego. Wystarczy sięgnąć po Dobrą Torbę. Razem możemy rozprawić się z marnowaniem i nakarmić tych, którzy naprawdę tego potrzebują. To najszlachetniejsza rzecz, którą można zrobić – Beata Ciepła, Prezes Zarządu Federacji Polskich Banków Żywności

Od 2016 roku sklepy Biedronka przekazują nadwyżki produktów organizacjom pomocowym. Tylko w 2024 roku wartość takiej żywności wyniosła aż 140 mln zł. Teraz, dzięki „Dobrej Torbie”, każdy klient może dołączyć do tej misji i pomóc ocalić kolejne porcje jedzenia.

– Badania pokazują, że 59% Polek i Polaków podczas zakupów zapomina spojrzeć na datę ważności, a co czwarty wyrzuca produkt tylko dlatego, że mu nie smakował. To pokazuje, że marnowanie żywności to problem nie tylko ekologiczny, ale i społeczny. Dlatego w Biedronce od lat konsekwentnie działamy na rzecz ograniczenia strat jedzenia i wiemy, że kluczem do realnej zmiany jest współpraca. Nasza długofalowa kooperacja z Federacją Polskich Banków Żywności ma ogromne znaczenie, bo 6,6% Polaków wciąż żyje poniżej progu ubóstwa i to właśnie do tych osób trafia wsparcie. Dzięki takim inicjatywom możemy nie tylko ratować żywność, ale przede wszystkim przekazywać ją tym, którzy najbardziej jej potrzebują, a to dla nas największa wartość – Agnieszka Koc, Dyrektorka Ochrony Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju w sieci Biedronka.

Bo na tym Dzikim Zachodzie zasada jest prosta: jedzenia się nie marnuje.

Nierówności społeczne a dostęp do żywności

Współczesne społeczeństwa zachodnie muszą mierzyć się z paradoksami związanymi z żywnością: pogłębiające się nierówności sprawiają, że część populacji jest pozbawiona dostępu do pełnowartościowej żywności, podczas gdy jednocześnie narasta zjawisko jej marnotrawstwa. Fakt, że problem nadwagi i otyłości dotyka dziś większą liczbę osób niż głód, jest oznaką fundamentalnych przemian społeczno-gospodarczych w ujęciu globalnym. Ich zrozumienie wymaga interdyscyplinarnego spojrzenia na kwestie produkcji i konsumpcji żywności, codziennych nawyków i polityki społecznej, na przecięciu których sytuują się sprzeczności związane z bezpieczeństwem żywnościowym. Bezpieczeństwo żywnościowe to „stan, w którym wszystkie osoby, w każdym czasie, mają fizyczny, ekonomiczny i społeczny dostęp do wystarczającej ilości bezpiecznej i pożywnej żywności, która zaspokaja ich potrzeby żywieniowe oraz preferencje żywieniowe, umożliwiając prowadzenie aktywnego i zdrowego życia”. Państwo – przy wsparciu podległych mu instytucji i partnerów społecznych – dąży do jego zapewnienia poprzez realizację polityki socjalnej, środowiskowej, zdrowotnej i edukacyjnej, co sprawia, że staje się ono instrumentem walki z ubóstwem, obszarem troski o środowisko, fundamentem profilaktyki chorób dietozależnych czy narzędziem kształtującym nawyki żywieniowe.

Istniejące w Polsce nierówności oznaczają, że przed całym systemem pomagania żywnością stoi dziś wiele wyzwań. Niezbędne jest dalsze wspieranie organizacji społecznych i rozbudowa ich zaplecza, która pozwoli redukować dysproporcje poprzez dostęp do zróżnicowanej żywności. Towarzyszyć temu powinno budowanie struktur pomocowych tam, gdzie dostęp do wsparcia ograniczają rozmaite bariery infrastrukturalne (np. brak organizacji pomocowych na wsi).

Ostatnie lata w Polsce to przede wszystkim koncentracja na aspekcie inflacyjnym żywności i systematyczny wzrost wydatków na produkty spożywcze. Jak wynika z badań realizowanych przez Federację Polskich Banków Żywności, blisko 60% osób korzystających ze wsparcia udzielanego za pośrednictwem tej sieci deklaruje konieczność pożyczania pieniędzy na artykuły spożywcze. Warto podkreślić, że gospodarstwa domowe o niskich dochodach przeznaczają na żywność proporcjonalnie większą część swojego budżetu (średnio ok. 30%), co sprawia, że wzrost cen jest w nich bardziej odczuwalny. Jednocześnie dane płynące z Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu wskazują na „dramatyczny skok ubóstwa skrajnego do 6,6 proc. populacji”, który dotyka 2,5 miliona Polaków. W tym kontekście dzieci i młodzież są szczególnie narażone na ryzyko głodu i niedożywienia. W 2023 r. skrajne ubóstwo objęło 522 tysiące z nich. Zapewnienie tej grupie dostępu do żywności to kwestia zasadnicza i jeden z podstawowych obowiązków państwa. Jest to jednak warunek konieczny, lecz niewystarczający. Refleksji wymaga także jakość oferowanej pomocy. Przykłady płynące zza granicy wskazują, że dzieci pochodzące z rodzin najuboższych są prawie dwukrotnie bardziej narażone na otyłość w pierwszym roku nauki w szkole w porównaniu z rówieśnikami. Paradoksalność tej sytuacji polega na współwystępowaniu dwóch pozornie przeciwstawnych zjawisk: nadmiernej wagi oraz niedożywienia. Brak systemowego podejścia do kwestii edukacji żywieniowej powoduje, że trudno dostrzec i zrozumieć tę iluzoryczną sprzeczność.

W Polsce rośnie liczba osób z podwyższoną masą ciała. Prognozy wskazują, że „w roku 2035 ponad 35% dorosłych mężczyzn (w wieku 20 lat lub więcej) i ponad 25% dorosłych kobiet w Polsce będzie otyłych”. Podejmowane wysiłki zwiększające świadomość dotyczącą zasad zdrowego żywienia okazują się więc niewystarczające. Z jednej strony istnieje potrzeba skutecznego adresowania deficytów w dostępie do żywności poprzez docieranie ze wsparciem do osób potrzebujących. Z drugiej zaś musimy uświadamiać, że współistniejącym wyzwaniem jest problem nadwagi i otyłości, który dotyka także osób ze środowisk wykluczonych. Kwestia nierówności w dostępie do żywności nie odnosi się więc wyłącznie do podaży, ale coraz częściej ma też wymiar jakościowy. Często zakłada się, że rozmowa o jakości diety czy edukacji żywieniowej powinna zostać odłożona do czasu, aż zostanie rozwiązany problem głodu. Tymczasem praktyka społeczna i zdrowotna pokazuje, że takie podejście jest nieadekwatne – oba te zagadnienia muszą być traktowane równolegle.

Według badań brytyjskich: „zdrowsza żywność jest średnio ponad dwukrotnie droższa w przeliczeniu na kalorię niż mniej zdrowa żywność”. Oznacza to, że osoby dysponujące organicznym budżetem muszą opierać swoją dietę na tańszych, wysoko przetworzonych produktach spożywczych. Artykuły te są wysokokaloryczne, przez co szybciej zaspokajają głód, ale są też bogate w tłuszcze i węglowodany, a ich regularne spożycie może prowadzić do rozwoju takich chorób, jak cukrzyca, otyłość czy nadciśnienie tętnicze. Redefinicja tej sytuacji wymaga uznania żywienia za istotny element strategii zdrowia publicznego. Nie możemy postrzegać nakładów związanych z troską o jakość żywności wyłącznie jako wydatków, należy rozważyć przede wszystkim konsekwencje zaniechania takiego podejścia. Globalne koszty występowania otyłości i nadwagi to dziś 2,5% światowego PKB. Długofalowe konsekwencje braku dostępu do zbilansowanej żywności to jednak nie tylko zwiększające się nakłady na służbę zdrowia, lecz także międzypokoleniowy transfer ubóstwa – czyli dziedziczenie nierówności i mniejszych szans rozwojowych – oraz malejąca produktywność społeczna, wynikająca z pogarszającego się stanu zdrowia, obniżonej zdolności do nauki i pracy oraz ograniczonego udziału w życiu społecznym. Dlatego należy szczególną troską otoczyć tych, którzy własnymi siłami nie są w stanie zaspokoić swych potrzeb żywnościowych. Liczba takich osób rośnie, lecz nie wszystkie kwalifikują się do objęcia systemowym wsparciem. Kryteria uprawniające do świadczeń nie odzwierciedlają realnych kosztów życia w Polsce, a przekroczenie progu dochodowego oznacza pozostawienie bez pomocy pracowników doświadczających prekariatu dochodowego. Problem ten może dotyczyć nawet 3 mln osób otrzymujących tzw. płacę minimalną (około 3500 PLN netto). Niepokojącym zjawiskiem jest rozszerzanie się szarej strefy ubóstwa żywnościowego, dotykającej osób nieuprawnionych do pomocy ze względu na zbyt wysokie zarobki, które nie pozwalają im jednak zaspokoić bieżących potrzeb. Jest to szczególnie widoczne w miastach, w związku z rosnącymi kosztami utrzymania.

Nierówności w dostępie do żywności są odzwierciedleniem systemowych błędów w sferze budowania bezpieczeństwa żywnościowego, których zniwelowanie wymaga zintegrowanych działań z zakresu edukacji, ochrony środowiska, polityki społecznej i gospodarki. O tym, jak złożone jest to zagadnienie, niech świadczy historia Nauru, pastwa położonego w Mikronezji. Ta niewielka wyspa słynęła kiedyś z bogatych złóż fosforytów wykorzystywanych w przemyśle nawozowym, które były eksportowane m.in. do Australii i Nowej Zelandii. Krótkowzroczna polityka surowcowa i nadmierna eksploatacja ziemi spowodowały stopniowe wyjałowienie się gleby. W efekcie mieszkańcy Nauru, którzy nie mogą uprawiać roli (20% gruntów uprawnych), uzależnili się od importu wysoko przetworzonej żywności z państw, do których niegdyś eksportowali zasoby. Ceny owoców i warzyw z uwagi na transport należą do rekordowo wysokich. Obecnie Nauru jest drugim na świecie krajem z największym odsetkiem osób otyłych (70,2%), a władze australijskie wspierają to państwo w realizacji kampanii edukacyjnych ograniczających spożycie przetworzonego jedzenia.

dr Marta Czapnik-Jurak – socjolożka, badaczka, wykładowczyni akademicka. Autorka raportu „Niedożywienie i głód w Polsce”, związana z Federacją Polskich Banków Żywności. Jej zainteresowania badawcze obejmują m.in. ubóstwo żywnościowe i nierówności społeczne. Jest autorką kilkunastu publikacji naukowych i popularno-naukowych z tego zakresu. Od lat łączy działalność dydaktyczną z bezpośrednią pracą na rzecz grup defaworyzowanych w organizacjach pozarządowych.

Źródła:

A. Obiedzińska, Bezpieczeństwo żywnościowe (w:) M. Kwasek (red.), Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym: Ocena stanu wyżywienia ludności w Polsce w aspekcie bezpieczeństwa żywnościowego. Raport Programu Wieloletniego 2011–2014, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2012, s. 10.
M. Czapnik-Jurak, Niedożywienie i głód w Polsce. Raport Banków Żywności, Federacja Polskich Banków Żywności, Warszawa 2023, s. 59.
R. Szarfenberg, Poverty Watch 2024: Monitoring ubóstwa i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce 2023–2024, Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu, Warszawa 2024, s. 2.
R. Szarfenberg, Poverty Watch 2024: Monitoring ubóstwa…, s. 2.
The Food Foundation, The Broken Plate: The state of the nation’s food system, London 2025, s. 7.
B. Koń, F. Urbański, A. Burna (red.), Otyłość i jej konsekwencje, Narodowy Fundusz Zdrowia, Warszawa 2024, s. 5.
The Food Foundation, The Broken Plate…, s. 7.
B. Koń, F. Urbański, A. Burna (red.), Otyłość…, s. 7.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.

Rusza rekrutacja do kolejnej edycji Ekomisji!

Banki Żywności zapraszają wszystkie szkoły do udziału w kolejnej edycji projektu Ekomisja.

W tym roku skupiamy się na tematyce niemarnowania żywności. Dla młodszych klas przygotowaliśmy materiały o tym jak mądrze pomagać, zaś dla starszych mamy scenariusze na lekcje przedmiotowe, aby ułatwić wplatanie wiedzy o niemarnowaniu w lekcje języka polskiego, angielskiego i historii.

Warto się pospieszyć, ponieważ pierwszych 100 szkół otrzyma paczkę gotowych materiałów edukacyjnych!

Zgłoś swoją szkołę: https://ekomisja.edu.pl/

Partnerem projektu jest Lidl Polska.

1 2 3 … 28 Następne »