Rola samorządów w ograniczaniu marnowania żywności – badanie Banków Żywności

W Polsce co roku marnuje się około 4,8 mln ton żywności a jednocześnie wraz z innymi krajami UE jesteśmy zobowiązaniu do redukcji o połowę ilości marnowanej żywności do 2030 roku. Aby osiągnąć ten ambitny cel, wiele różnych podmiotów musi zjednoczyć swoje wysiłki. Banki Żywności sprawdziły jaką rolę w tym procesie odgrywają, lub mogą odegrać, samorządy.

Cały raport, a także materiały z konferencji „Samorządy Nie Marnują”, są do pobrania na stronie: https://bankizywnosci.pl/samorzady-nie-marnuja/

Raport „Rola samorządu terytorialnego w zapobieganiu marnowaniu żywności” powstał w ramach kampanii „Samorządy Nie Marnują”. Jest to podsumowanie badania przeprowadzonego wśród samorządów gminnych i wojewódzkich, dotyczącego ich nastawienia do ograniczenia skali marnowania żywności na swoim terenie oraz działań, jakie podejmują, żeby to osiągnąć.

Temat żywności i żywienia pojawia się w wielu obszarach działalności samorządów. Gminy, powiaty i województwa, między innymi, organizują zbiorowe żywienie na ogromną skalę w stołówkach szkolnych, szpitalach, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczych, a także organizują i finansują edukację, w tym edukację konsumencką.

Raport bada to jak dokładnie samorządy widzą swoją rolę w ograniczeniu marnowania żywności. Jakie działania podejmują? Co im w tym sprzyja lub przeszkadza?

Marnowanie żywności jako temat nierozpoznany na poziomie gminnym

Zgodnie z wynikami badania istnieje wyraźna dysproporcja między podejściem do zagadnienia marnowania żywności między poziomem gminnym, a wojewódzkim. Tylko 1 na 61 objętych badaniem jednostek samorządu gminnego zadeklarowała, że temat ograniczania marnowania żywności jest odnotowany w jej dokumentach strategicznych – była to Warszawa. Z drugiej strony w dziesięciu województwach znajdują się odpowiednie zapisy dotyczące marnowania żywności.

Sens zapobiegania marnowaniu żywności samorządy gminne widzą przede wszystkim w tym, że można ją wykorzystać w działaniach z zakresu pomocy społecznej (np. poprzez dystrybuowanie produktów blisko daty przydatności do osób potrzebujących) – ten temat nie jest jednak postrzegany jako istotny element gospodarki cyrkularnej i zapobiegania zmianom klimatu.

Gotowość do współpracy

Z przeprowadzonych w czasie badania rozmów z osobami reprezentującymi samorządy gminne aż 60% wyraziło gotowość do współdziałania na rzecz zmniejszenia skali marnowania jedzenia. Negatywnie do tego zagadnienia było nastawionych 25% badanych. Natomiast 15% osób uczestniczących w badaniach wyraziło różnego rodzaju wątpliwości – jest to grupa osób, które można i należy przekonać do działań.

Te wyniki świadczą o dużym i niewykorzystanym potencjale do działania, które przejawia kadra urzędnicza na poziomie gminnym w Polsce. Są to osoby, które należy wyposażyć w wiedzę, kompetencje i odpowiednie narzędzia, aby mogły zacząć wdrażać działania na rzecz zapobiegania marnowaniu żywności na terenie swoich samorządów.

Zupełnie inaczej prezentują się wyniki dla samorządów województwa, z których żaden nie wskazał, że kwestii zapobiegania marnowaniu żywności nie widzi w swoich zadaniach.

Obecne działania samorządów

Samorządy gminne deklarują podejmowanie różnych działań na rzecz ograniczenia marnowania żywności, z których najpowszechniejsze to: pozafinansowe wspieranie NGO’s (34%), wykorzystywanie uratowanej żywności do działań z zakresu pomocy społecznej (34%) oraz finansowe wspieranie NGO’s (30%). Podobne działania realizują województwa, wspierając NGO’s finansowo (80%), pozafinansowo (40%) oraz prowadząc działania skierowane do przedsiębiorców (33%).

Kampanię „Samorządy Nie Marnują” sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach rządowego programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.